“Başarı istediğini elde etmek, mutluluk ise elde ettiğini sevmektir.”
6.ay çocuk hayatında önemli bir dönüm noktasıdır. O artık bebeklikten çocukluğa geçmiştir. Kendi kendine yüz üstünden sırt üstüne dönebilir. Başparmağını kullanmadan verilen eşyayı yakalayabilir, yeni eşya verilirse elindekini bırakabilir. Bir elindeki eşyayı öbür eline geçirebilir. Sırt üstü yatarken başındaki örtüyü çekip atabilir. Sevilince veya kızılınca reaksiyon gösterebilir. Önüne 2 küp konulduğunda birini aldıktan sonra öbürünü de almaya çalışır ve de alır. Gövdesini dik tutabilir. Desteksiz oturabilir. Ayakta tutulunca basmaya çalışır. Ayağını ağzına götürebilir. Karnını yerden tam kaldırmadan emekleyebilir. Kucak istediğini; kollarını açıp size uzanarak belli eder. Ses çıkaran nesneleri sallamaktan hoşlanır. Oyun oynarken çok neşeli olur ve bunu size göstermekten hoşlanır. Görme iyice gelişmiştir ve her şeyi izler. Yakaladığı eşyayı inceler. Sizi göremeyince ağlar. Artık gözünün rengi belirginleşmiştir. Üç gün üst üste ayni saatte yer, uyur ve uyanırsa müjde !!! artık çocuğunuz bir düzene girmiş demektir. Zorunlu kalmadıkça gece beslemeyiniz.
OYUNCAK SEÇİMİ; Renkli, sesli ve hareketli kitaplardan; kumaş kitaplardan bu dönemde de yararlanabilirsiniz. Yine hareketli, sesli oyuncaklar çift taraflı görüntü veren aynalar da bu dönemde bebeğinizin duyu ve görme organlarının gelişmesine yardımcı olur. Büyük küçük algısının gelişmesine yardımcı olan üst üste dizilen küpler, iç içe geçen kovalar, yine emeklemeye ve yürümeye yardımcı olan itmeli çekmeli oyuncaklar da çocuğunuzun ruhsal, bedensel ve motor gelişmesine büyük ölçüde yardımcı olacaktır.
HANGİ OYUNLAR OYNAYABİLİRSİNİZ: Çocuğunuza her gün en az bir kez olmak üzere belli saatlerde; özellikle akşam yatış saatlerine yakın kitap okumalısınız. Bu ritmi oturtmanız ona ileriki yaşlarda okuma alışkanlığı kazandıracak ve kitap zevkini tattıracaktır. Sırtını ve yanlarını destekleyerek on dakikayı geçirmemek koşuluyla oturtabilirsiniz. Çeşitli açılardan sesli uyaranlar vererek değişik pozisyonlara dönmesini sağlayın. Zekâsı gelişmiştir; istediğini size yaptırmak için planlar yapmaya başlar. Yapılması gereken her şeyi yapın. Yapılmaması gereken hiçbir şeyi de asla yapmayın ve de çocuğunuzun esiri olmayın. Çocuğunuzun çıkardığı ba, da gibi sesleri izleyin, taklit edin ve geliştirin . Şarkı söyleyin, ninni söyleyin. Çocuklarda iletişimin ilk yolu gülmekten geçer. Komiklikler yaparak onu güldürün. Bu işlemler konuşmasını hızlandıracaktır.
Bu ayki kontrolünüzde doktorunuz çocuğunuza Karma (Difteri, tetanoz, boğmaca) Çocuk felci, Hemofilus influenza tip B(menejit),Konjoge Pnömokok Aşısı(KPA-Halk arasındaki deyimi ile Zatüre aşısı) ve Hepatit B(B tipi sarılık) aşılarının üçüncüsünü yapacaktır. Ayrıca ağızdan oral polio aşısı (ağızdan Çoçuk Felci aşısı) uygulayacaktır. Gözünüz aydın artık 1 Yaşına kadar aşınız yok.
Bu dönemde daha önce aldığı multi vitamine devam etmelisiniz. Doktorunuz sizi kansızlığa karşı uyarabilir. Kan tahlili isteyebilir. Belki de çocuğunuza koruyucu dozda kan damlası verebilir. Bu koruyucu olarak verilen kan damlasını 1 yaşına kadar düzenli olarak kullanmalısınız. Kandamlasını çocuğunuza aç olarak yani beslenmeden ½ Saat önce ya da beslenmeden 2 saat sonra vermelisiniz. Meyve suyu ile de (özellikle portakal –mandalina gibi ) verebilirsiniz.Azdan başlayarak,giderek arttırmalısınız (Örneğin;1.gün 1 damla,2.gün 2 damla,3.gün 3 damla….7.gün 7 damla….gibi).Doktorunuzun önerdiği son doza ulaştıktan sonra artık hep ayni dozda kullanmalısınız.
Bu dönemde sütünüz yeterli olsa bile mutlaka ek besinlere başlanmalıdır. Aksi takdirde çocuğunuz anne sütünün tadına iyice alışacak, oldukça tatlı olan bu sütten başka bir şey almayacak ve giderek anne sütünün miktarı çocuğunuzu beslemeye yetmeyeceği için çocuğunuzun beslenmesi bozulacaktır. Çocuğunuza 6.aydan sonra mutlaka anne sütünün hemen üzerine ek besinlere kaşıkla başlayınız.
DEĞİŞİK TATLAR
SEBZE ÇORBASI: 1 su bardağı kaynayan suya; mevsimine göre olgun ve taze sebzelerden bir orta boy havuç, patates ya da kabak tan (mevsimine göre bal kabağı da olabilir);en az ikisi koyulur.1 yemek kaşığı pirinç ya da irmik ilave edilerek lapa kıvamına gelinceye kadar kaynatılır. Ateşten alınacağına yakın içerisine 1 yemek kaşığı bitkisel sıvı yağ; örneğin zeytinyağı eklenir. Lapa kıvamındaki bu karışım daha sonra süzgeçten süzülür. Süzgecin altındaki sıvı kısmından 1-2 tatlı kaşığı miktarından başlayarak ve her gün 1-2 tatlı kaşığı arttırarak çocuğunuza verebilirsiniz. En son ulaşacağınız miktar 90-100 cc (1 çay bardağı kadar) kadar olmalıdır. Önce çorba şeklinde sıvı olarak başlanan bu gıdaları zamanla kıvamını koyulaştırarak püre şeklinde bebeğinize vermelisiniz. Sebze çorbasını daha lezzetli ve daha besleyici hale getirmek için içerisine sütünüz yeterli ise 90-120 cc anne sütü, eğer sütünüz yeterli değilse 3-4 ölçek devam maması da koyabilirsiniz. 7. Ayın sonunda sebze püresinden 1 öğün verebilirsiniz.7.aydan itibaren sebze püresine 1 öğün sebze çorbası için 1 çorba kaşığı çift kıyılmış görünen yağları alınmış dana, kuzu, oğlak, tavuk, hindi kıyması ilave edebilirsiniz.Evde kıyma yoksa kıyma yerine 1 çorba kaşığı tahıl unu da koyabilirsiniz. Sebze çorbasına 7.aydan sonra domates, taze fasulye, bezelye, marul, pazı, ıspanak, bamya, börülce, semiz otu, kereviz (kökü ve iç yaprakları) gibi yeşil yapraklı sebzeler eklenebilir. 9.aydan sonra da lahana, pırasa, brokoli, karnabahar ve pancar gibi gaz yapan gıdalar da konulabilir. Yine 9. Aydan sonra kuru fasulye, kuru börülce, barbunya, nohut, mercimek, bulgur gibi kuru baklagiller ve tahılları da haşladıktan sonra süzgeçten süzerek dış kabuklarından ayıkladıktan sonra sebze çorbalarına ilave edilebilirsiniz. Sebze çorbasını her gün hazırlamak gerekmez. Haftanın iki günü; örneğin pazar ve Çarşamba günleri hazırlanması yeterlidir. Hazırladığınız gün ve buzdolabında saklama koşulu ile ertesi gün de verebilirsiniz. Daha sonra vermeyiniz, besin değeri azalır. Sebze çorbası vermediğiniz günlerde bazı mama firmaları tarafından çocuklar için özel hazırlanmış sebze pürelerinden ya da evdeki acısız tarhana, pirinç ve yayla çorbalarında da çocuğunuza verebilirsiniz. Sebze çorbalarını besin değerlerinin azalmaması için mümkünse buharlı tencerede pişiriniz.
Ek besinlerdeki amaç çocuğu pütürlü yiyeceklere alıştırmaktır. Çocuğunuza besin hazırlarken rondo, blender, mikser gibi ezici, öğütücü ve karıştırıcı aletleri kesinlikle kullanmayınız. En iyi ezici çataldır. Unutmayınız.
Çocuğunuza 1 yaşına kadar tuz, şeker, bal, patlıcan ve baharat vermeyiniz. Yeşil baklayı 3 yaşından sonra verebilirsiniz.
6-7 AYLIK ÇOCUKLAR İÇİN ÖRNEK BESLENME
KAHVALTI(Saat:08.00):Anne Sütü,eğer sütünüz yoksa 120-150 cc Devam sütü ya da Kahvaltı maması+Yumurta sarısı (10 dakika kaynatılmış yumurtanın sarısından 1 fındık büyüklüğü miktarında başlayıp gün aşırı 1 fındık büyüklüğü miktarında giderek arttırılarak 15-20 gün içinde 1 yumurta sarısına kadar çıkartılabilir)+Beyaz peynir(24 saat önceden suya koyulmuş tuzu alınmış beyaz peynir 1 çay kaşığı miktarında başlayıp giderek arttırılarak 15-20 gün içinde 1 yemek kaşığı miktarına kadar çıkarılacak)+Pekmez (Taze üzüm pekmezinden ½ çay kaşığı miktarında başlayıp gün aşırı ½ çay kaşığı miktarında giderek arttırılarak 15-20 gün içinde 1-2 Tatlı kaşığı miktarına kadar çıkartılabilir)+Bebe bisküvisi ya da Bebe ekmeği (1/2 bisküvi miktarında başlayıp giderek arttırılarak 15-20 gün içinde 4-5 bisküviye kadar çıkartılabilir.)
KUŞLUK(Saat:11.00):Anne Sütü ya da 120-180 cc Devam sütü+Yoğurt (Anne sütü, devam maması ya da pastörize sütle usulüne göre hazırlanmış yoğurttan ilk gün 1-2 tatlı kaşığı miktarında başlayıp giderek arttırılarak 15-20 gün içinde 1 çay bardağı miktarına kadar çıkartılabilir.)
ÖĞLEN(Saat:14.00):Anne sütü ya da 120-180 cc devam sütü +Sebze çorbası (Başlangıçta patates, havuç, kabak gibi yuvarlak sebzelerle hazırlanmalıdır. İlk gün 1-2 tatlı kaşığı miktarında başlayıp giderek miktarı arttırılarak 15-20 gün içinde çay bardağı miktarına kadar çıkartılabilir.)
Sebze püresini daha lezzetli ve daha besleyici hale getirmek için ateşten ineceğine yakın içine 30-60cc anne sütü ya da 1-2 ölçek devam sütü ya da 1-2 ölçek sütlü pirinçli,sütlü irmikli kaşık mamalarından birini de koyabilirsiniz.Böylelikle bebeğiniz sebzenin tadına daha kolay alışır.
İKİNDİ(Saat:17.00):Anne sütü ya da 120-180 cc devam sütü + Meyve suyu (Elma, armut, şeftali gibi meyveleri cam rendede rendeleyip çift kat tülbentten süzdükten sonra suyundan ilk gün 1-2 tatlı kaşığı miktarında başlayıp giderek arttırılarak 15-20 gün içinde 1 çay bardağı miktarına kadar çıkartılabilir.)
AKŞAM(Saat:20.00): Anne sütü ya da 150-180 cc devam sütü.
GECE(Saat:23.00):Anne sütü ya da 150-180 cc Sütlü muhallebi (sütlü pirinçli, sütlü irmikli muhallebi.)
Not:Bu liste çocuğunuza neler verebileceğinizi gösteren örnek bir listedir.Bu yiyeceklerin hepsini çocuğunuz almazsa da üzülmeyiniz.Daha az öğün ve daha az miktarlarla da çocuğunuz sağlıklı olarak normal büyüme ve gelişmesini sürdürebilir.
DİŞLER: Bu dönemde çocuğunuz ilk dişleriyle parmağınızı ısırabilir. Diş çıkarma yaşı çocuktan çocuğa değişir. Bebeğinizin süt dişleri 20 tanedir ve anne karnında oluşmuştur. Ancak çene kemiğini yararak dışarı çıkmaya başlaması ortalama 6-8 ay dolaylarındadır. İlk dişin çıkışı bazen doğum da olabildiği gibi bazen de 15-18 ay dolaylarında da olabilir.. Erken diş çıkarmak olağan üstü bir gelişme olmadığı gibi geç diş çıkarmak da gelişmesinin geri kalması anlamına gelmez. Çocuklar dişlerini düzensiz aralıklarla ve çift-çift çıkartırlar. Süt dişleri (Geçici dişler) 5-7 yaşlarında dökülmeye başlar.
Yaklaşık diş çıkarma sırası şöyledir.
- 2 adet Alt ön kesiciler 6-8 ay
- 2 adet üst ön kesiciler 7-9 ay
- 2 adet üst yan kesiciler 8-10 ay
- 2 adet Alt yan kesiciler 10-12 ay
- 4 adet Alt ve üst ilk azı dişler 12-18 ay
- 4 adet Alt ve üst köpek dişleri 18-24 ay
- 4 adet Alt ve üst Arka azı dişleri 24-36 ay
20 adet olan geçici dişler 5-7 yaş dolaylarında çıkış sırasına göre dökülmeye başlarken yerlerine gelen kalıcı dişler 5-7 yaş dolaylarında çıkmaya başlar. Bazen bir diş tam dökülmeden yerine gelen kalıcı diş erkenden dişin arkasından gözükebilir. Telaşlanmayın. Öndeki dişi çektirmeyin. Kalıcı diş; geçici dişi iterek olması gereken yere yerleşecektir.4 Adet 3.Azı,4 adet 4.Azı ve 18-20 yaş dolaylarında 4 adet 20 yaş dişlerinin (akıl dişi) çıkmasıyla birlikte diş sayısı 32 ye tamamlanır ve iyi bakılırsa yaşam boyu çenede kalır.
Diş çıkarma döneminde bebeğiniz biraz huysuz, huzursuz, mızmız olabilir. Devamlı salyası akar oyuncaklarını ve sert cisimleri çiğner. Biraz ateş, öksürük, burun akıntısı, bazen de ishal olabilir. Paracetemol ya da İbuprofen cinsi bir ağrı kesici ve ateş düşürücü kullanabilirsiniz. Eğer ateş ısrarla devam ederse doktorunuza danışınız. Çocuğunuz diş çıkartırken ne bulursa ağzına götürür ve dişlerini kaşır. Çocuğunuz ağzına götürdüğü bu eşyalardan mikrop almış olabilir. Dişlerini kaşıması için ona buzdolabın da soğutulmuş özel dişlikler verebilirsiniz. Hatta yaşına göre kemirmesi için elma, armut, ekmek kabuğu gibi yiyecekler de eline verebilirsiniz.
Bebeğinizin dişlerini; çıktığı andan itibaren nemli bir tülbent ya da gazlı bezi parmağınıza dolayarak silebilirsiniz.18-24 ay dolaylarında bebeğinizin dişleri için diş fırçası kullanmaya başlayabilirsiniz.Bebeğinize kullandığınız diş fırçası naylon kıllardan üretilmiş, yumuşak ve iki dişini kapsayacak büyüklükte olmalıdır. 3 yaşına kadar çocuğunuza diş macunu kullanmayınız. 3 yaşından sonra çocuklar için özel olarak üretilmiş, flüorürlü, organik, yutulabilir bir diş macunundan mercimek büyüklüğünde bir miktar kullanabilirsiniz.2 yaşından sonra sabah akşam düzenli olarak dişlerini kendisi fırçalamalıdır. Ancak çocuğunuzun dişlerini fırçalaması yeterli olmaya bilir. Çocuğunuz kendisi dişlerini fırçaladıktan sonra siz de çocuğunuzun dişlerini 2-3 dakika daha etkin bir şekilde fırçalamalısınız.Kendi dişlerinizi de sabah akşam en az 3 dakika uygun bir şekilde çocuğunuzun yanında fırçalayarak ona örnek olmalısınız.
Çocuğunuzun dişlerini fırçalamaya ön dişlerin dış yüzeyinden başlamalısınız, arkaya doğru ilerleyin. Daha sonra iç yüzeyler ve çiğneme yüzeylerini fırçalayabilirsiniz. Fırçalamayı 45 derecelik bir açı ile diş eti hizasından başlayarak ağız boşluğuna doğru yumuşak ve dairevi hareketlerle yapmalısınız.
Dişlerde aşınma olasılığına karşı; kola, greyfurt, portakal, mandalina, limon gibi asitli yiyecek ve içeceklerden en az 1 saat sonra çocuğunuzun dişlerini fırçalayınız.
Bebeğinizi tatlı ve şekerlemelerden mümkün olduğunca uzak tutunuz.
Yalancı memeyi şeker, reçel, pekmez, bal, pudra şekeri gibi yiyeceklere batırarak çocuğunuza asla vermeyiniz.
Yatmadan önce çocuğunuzu beslediyseniz mutlaka dişlerini fırçalamalısınız.
HAŞERELERDEN KORUNMA
–Çocuğunuzun yiyeceklerini ağzı kapalı kaplarda saklayınız.
–Sinek ve haşerelerden korunmak için pencerelere tel takınız.
–Çocuğunuzun yattığı yatağın üzerine tül, cibinlik gibi koruyucular takınız.
–Ortamda böcek-sinek çoksa uzun kollu tişört ve uzun pantolon giydiriniz.
–Büyük bir zorunluluk olmadıkça çocuğunuzun vücuduna sinek kovucu krem, pomat, sprey sürmeyiniz. Zorunlu kaldığınızda da bitkisel kökenli sinek kovucuları kısa süreli vücuduna sürebilirsiniz.
–Çocuğun bulunduğu odada sinek öldürücü spreyler,kimyasal sinek öldürücüler zorunlu kalmadıkça kullanmayınız. Bunlar deri döküntüsüne, baş ağrısına ve derinin hissizleşmesine neden olabilir. Zorunlu kaldığınız durumlarda kapı ya da pencereden birisi açık kalma koşulu ile pirize takılan sinek kovucu tablet ya da solüsyonlardan yararlanabilirsiniz.
–Arı ya da böcek çocuğunuzu soktu ise ve soktuğu yerde iğnesini bıraktı ise ince bir cımbız ya da bıçakla böceğin iğnesini oradan alın ve şişmemesi için o bölgeye 15-20 dakika buz koyun.
–Böcek e sinek sokmalarından sonra alerjik bir reaksiyon olursa doktorunuzun önereceği bir alerji kremi ya da losyonu kullanabilirsiniz.
Bu dönemde çocuğunuz da konuşmanın geliştirilmesi çok önemlidir.
KONUŞMANIN GELİŞTİRİLMESİ.
6–12 ayda konuşma; Bu dönemde bebeğiniz sözlerin anlamını öğrenmeye başlar ve sürekli kendisiyle ilgilenilsin, konuşulsun ister. Her fırsatta onunla konuşun. Sürekli siz konuşmayın onunda size karşılık vermesi için ona fırsat tanıyın. Çocuğunuzla ilgilenirken yaptıklarınızı ona anlatın. Bu işlem onun davranışlarla dil arasında bir bağlantı kurmasını sağlar. Örneğin ; “Şimdi altını açıyorum, kirlenmiş bezini çöp kovasına koyuyorum ve altına yeni bir bez koyuyorum” gibi konuşun ve konuştuğunuz işlemi yapın . Konuşurken gözlerinin içine bakın sizi anlamadığını düşünmeyin. Konuştuğunuz her kelime, yaptığınız her hareket çocuğunuzun beyninde mutlaka bir karşılık bulacaktır. Bebeğiniz ne kadar çok konuşma dinlerse dil yeteneği de o kadar artacaktır.
6–12. aylarda konuşmayı geliştirmek için neler yapılabilir?
Bebeğinizi bir köşeye oturtun ve gülümseyin. Vücudunun değişik kısımlarını göstererek isimlerini söyleyin. “Bak bu senin kolun, şimdi onu aşağı yukarı sallıyorum, hanimiş bebeğimin kolu.”gibi.
Değişik yüz ifadeleri ile komik sesler çıkartın.
Hayvan sesleri çıkartın. Arı gibi vızlayın, kuzu gibi meleyin, kedi gibi miyavlayın,
Değişik aletlerin seslerini çıkartın ( tren, ambulans, korna sesi, araba sesi gibi… )
Evdeki herkesin ismini söyleyin. “Şimdi baba geliyor, seni kucağına alacak ve sana şarkılar söyleyecek ” gibi.
Unutmayınız ki;Yaptığınız her hareket , konuştuğunuz her söz çocuğunuzun beyninde yeni bir bağlantı oluşturur ve onun bedensel,ruhsal ve zeka gelişimini olumlu etkiler.
Dr. Yılmaz BAY
Çocuk Sağlığı Uzmanı