“Çocuğunuzu yolun başında eğitirseniz;  Yolun sonunda bile sapmayacaktır.”

Evde artık bir gezgin, bir kâşif, bir bilim adamı var. En ummadığınız anlarda ve beklemediğiniz yerlerde karşınıza çıkan bu gezgin burnunu her yere sokar. Farklı boyutlardaki kutulardan, bloklardan yeni icatlar yapar. Elbisesini çıkartabilir. Oyuncak bebeğini besleyebilir. Beş küple bir kule yapabilir. Küpleri yan yana sıralayıp tren yapabilir. Bir kitabın sayfalarını çevirebilir. Elinden tutulursa basamakları iner. Açlığını ve susuzluğunu belirtir. İki sözcüklü cümleler kurabilir. Burun, ağız, yüz, göz gibi organları tanır ve gösterir. Tuvalet isteğini işaret ile ya da kelime ile belli eder. Bazen de bu ihtiyacını koltuk arkalarında, kapı arkalarında ya da perdelerin arasında giderir. Siz ona anlayış gösterin.

OYUNCAK SEÇİMİ: Bu dönemde çocuklar; saçlı ve üzerinde elbiseleri olan oyuncak bebek ya da hayvanlardan hoşlanırlar. Onlara sarılıp öperler hatta onları arkadaşları gibi görürler. Küçük arabalar, büyük kasalı kamyonlar,kumda ve suda oynayabileceği kova, kürek, plastik su havuzları gibi oyuncaklar;evcilik takımı, marangoz takımı, doktor çantası onlara aynı zamanda hayat tecrübesi de kazandırır. Küçük askerler, oyuncak trenler, evler, çiftlikler onların hayal gücünü genişletir. Sökülüp takılan oyuncaklar, bozulup yeniden yapılan resim tahtaları onların el becerilerini artırır.

HANGİ OYUNLAR OYNAYABİLİRSİNİZ?

Sokağa çıkmak için can atıyordur. En az gün de 2 kez 30–60 dakika sokağa çıkın. En iyisi arkadaşları ile olabileceği bir oyun bahçesine gidin. Giyinme, soyunma, yemek yeme diş fırçalama gibi faaliyetleri kendi başına yapması için özendirin. Her şeyin rengini söyleyerek renkleri öğrenmesine yardım edin. Büyük-küçük, sert-yumuşak, uzun-kısa gibi zıtlıkları açıklayın. Renkli desenli kâğıtlar ve kalemlerle yazı yazmasını,resim yapmasını destekleyin. Sayıları öğretin. Sevdiği kitapları tekrar tekrar okuyun. Kitaptaki isim ve şekilleri tanıtmaya çalışın. Hatta kitap yapraklarını kendi kendine çevirmesine izin verin. Bir hobi sepeti hazırlayın ya da ulaşabileceği bir çekmeceye evde işe yarayan,yaramayan tüm eşyaları doldurun . Onları çıkartıp inceleyip tekrar yerine koymaktan büyük zevk aldığını göreceksiniz. Balkonda, bahçede plastik bardaklarla bardaktan bardağa su boşaltma oyunu oynayabilirsiniz. Zorluk derecesi biraz daha ileri Legolardan çeşitli şekiller yapmasını sağlayabilirsiniz. Çocuğunuzun sık sık diğer çocuklarla bir arada olmalarını sağlayarak oyun oynamaları için ortam hazırlayın ve oyunlarını uzaktan izleyin.

DEĞİŞİK TATLAR

     SEBZELİ FIRIN MAKARNA: 1 orta boy havuç, 1 su bardağı bezelye ve 2 diş sarımsağı bir kapta karıştırarak 15 dakika pişirin.Ayrı bir kapta 1 paket makarnayı 10 dakika haşlayın.Daha sonra iki karışımı bir fırın kabına koyup 180 derecelik ateşte 20 dakika pişirin.Fırından indikten sonra üzerine peynir rendesi koyup çocuğunuza verebilirsiniz.

     BALIK BUĞLAMA: Hamsi, sardalye, lüfer, mezgit, levrek, çipura gibi balıklarla yapılabilir.Zeytinyağı koyulmuş bir tencerenin dibine halka halka dilimlenmiş soğanları koyun.Üzerine balıkları koyun, üzerine halka şekline doğranmış patates, limon ve maydanoz koyun.Bir miktar su ekleyerek Kısık ateşte 20 dakika pişirdikten sonra çocuğunuza sunabilirsiniz.

    BÖREK: Yufka içerisine peynir ve çeşitli sebzelerin karıştırılması ile hazırlanan bu geleneksel yiyeceğimiz çocuğunuz için gerekli bütün besleyici öğeleri içerir.

   Sebzeli Börek: Fırın tepsinizi yağladıktan sonra üzerine 1 yufkayı serin. 2 çorba kaşağı sıvı yağ ve süt karışımını yufkanın üzerinde gezdirin. Üzerine 1 yufka daha serin. Evdeki sebzelerden (pırasa, ıspanak, pazı, maydanoz gibi) 1 tanesini ince ince kıyıp peynirle karıştırdıktan sonra bu 2. kat yufkanın üzerine yerleştirin. Üzerine yeni bir yufka serin. Bu yufkanın üzerinde yağ süt karışımını tekrar gezdirin. Tekrar 1 yufka daha serin bunun üzerine 1 çorba kaşığı sıvı yağda çırpılmış bir yumurtayı dökün. 200 C ısıtılmış fırında 30 dakika pişirdikten sonra çocuğunuza sunabilirsiniz.

İsteğe bağlı olarak böreğinizi kıymalı, tavuk etli, hindi etli ya da balıklı olarak ta hazırlayabilirsiniz.

MEYVELİ MUHALLEBİ(Muz,Şeftali,Elma,Armut,Çilek,Karpuz,Kavun…):Bu meyvelerle tek tek ya da birlikte de hazırlanabilir.Meyveleri soyup kabuklarını çıkartın.1 Su bardağı süt,2 çorba kaşığı şeker,2 çorba kaşığı pirinç unu,1 çorba kaşığı nişasta,1 yumurta,1 paket vanilyayı bir tencereye koyun ve iyice karıştırın. Orta ateşte kabarıncaya kadar pişirin. Ateşten indikten sonra üzerine daha önce hazırladığınız meyveleri çeşitli şekillerde süsleyerek koyup çocuğunuza sunabilirsiniz.

    SOSLAR: Çocuklar genelde sebze ve meyve yerine makarna, pilav, patates ve köfte gibi yiyecekleri tercih ederler ama dengeli bir beslenmede sebze ve meyveler mutlaka bulunmalıdır. İşte sebze, meyve, balık ya da sevmediği herhangi bir gıdayı sos paltosu altına gizleyerek çocuğunuza sunabilirsiniz.

    BAŞAMEL SOSU (Tereyağlı sütlü sos): 3–4 çorba kaşığı kadar tereyağını bir tencere içerisinde kısık ateşte ağır ağır eritin. Bu yağın üzerine 2-3 çorba kaşığı kadar un ekleyin. Topak olmayacak şekilde karıştırın. Bu karışımın üzerine 2 bardak sütü yavaş yavaş dökerek 10-15 dakika süre ile karıştırmaya devam edin. Koyu bir kıvama ulaştığında sosunuz hazır demektir. Yiyeceklerine karıştırarak çocuğunuza sunabilirsiniz.

Çocuğunuzun isteğine göre bu sosa peynir ekleyebilirsiniz. Çocuğunuzun almadığı her türlü yiyeceği bu sosla karıştırarak ona sunabilirsiniz.

Kullanmadığınız miktarları buzdolabı poşetleri içinde derin dondurucu da bekletip gereksinim duyduğunuzda 1-2 ay süre ile yeniden kullanabilirsiniz.

DONDURMA: Çocuk beslenmesinde temel gıda değildir. Buna rağmen süt, şeker, salep, yumurta, vanilya, meyve püresi ve kakaodan yapılan dondurma çocukların en çok sevdiği yiyecekler arasındadır.Böyle bir dondurmayı evde kendiniz yapabilirsiniz.Muz,Şeftali,Elma,Armut,Erik,Çilek,Limon,Karpuz,Kavun gibi meyvelerle tek tek ya da birlikte hazırlanabilir.Meyveleri soyup kabuklarını çıkartın.Kıvamlı bir karışım elde etmek için robottan geçirin ya da çatalla iyice ezin.1 bardak süte 2 çorba kaşığı şeker ve 2 çorba kaşığı salep, 1 paket kakao , 1 paket vanilya ,1 yumurtanın beyazını ekleyin ve kısık ateşte 10 dakika kaynatın.Hazırladığınız meyve karışımını üzerine ekleyin ve iyice karıştırın.Daha sonra dondurma kaplarına yada buz kaplarına koyarak buzlukta 5-6 saat beklettikten sonra çocuğunuza sunabilirsiniz. Yerken ağızda 5–10 saniye çevrilirse ailelerin en çok korktuğu üst solunum yolu enfeksiyonlarına neden olma ihtimali azalır.

Afiyet olsun.

                       TUVALET EĞİTİMİ

Şimdi sıra sabırsızlıkla beklediğiniz konuya geldi. Ancak çocuk eğitiminde en çok sabır isteyen konu da tuvalet eğitimidir. Her çocuğun kendine özel bir temizlik gelişimi vardır. DÜNYADA NE KADAR ÇOCUK VARSA O KADAR DE TUVALET EĞTİM YÖNTEMİ VARDIR. sizin çocuğunuzun tuvalet eğitimi yöntemini çocuğunuzla birlikte siz oluşturacaksınız. Tuvalet eğitimine başlamada zamanlama çok önemlidir. Vaktinden önce tuvalet eğitimine başlamanız ve çocuğunuzu bu konuda zorlamanız çocuğunuzda ruhsal sorunlara ve onun daha uzun süreli altını ıslatmasına neden olabilir. Geç başlamanız da tuvalet alışkanlığı kazanmasının gecikmesine neden olabilir. Ayrıca 3 yaş dolayları toplumsallaşma ve kreşe başlama yaşı olduğu için bezli olmak çiş ve dışkı kontrolü sağlayamamak çocuğunuzun arkadaşları arasında rahatsız olmasına ve kendini dışlamasına neden olabilir. Tuvalet eğitimine başlamada Birinci öncelikli nokta bağırsak ve idrar yollarını kontrol eden sinir ve kasların belirli bir olgunluğa erişmesi gerekir. Bu olgunluk genelde 12–18 aylar dolaylarında olur. İkinci önemli nokta çocuğun idrar kesesi ve bağırsaklarının dolduğunun, boşaltması gerektiğinin bilincine varmasıdır. Dışkılamayla ilgili büzücü kaslar normal olarak çocuk yürümeye başlayınca gelişmeye başlar. Bir başka önemli gelişme ise; yine çocuğun, idrar ve dışkısını neden beze ya da yerlere değil de tuvalete yapması gerektiğinin bilincine varacak olgunluğa erişmesi gerekir. Çocuğunuzda bu gelişmeleri dikkatlice değerlendirdikten sonra tuvalet eğitimi için yeterli olgunluğa ulaştığını düşünüyorsanız tuvalet eğitimine başlayabilirsiniz. Bu olgunluk Çocuklarda çoğunlukla 18-36 ay dolaylarında gelişir.

   Çocuğunuzun tuvalet eğitimi yönünden olgunlaştığını nasıl anlayabilirsiniz?

• Çocuğunuz artık bezlenmekten hoşlanmıyor, sık sık bezini çıkartıyorsa
• Anne baba ya da büyük kardeşleri tuvalette izliyor, onları taklit ediyorsa
• 3–4 saat altını ıslatmadan durabiliyorsa
• Çişinin büyük bir bölümünü bir seferde yapabiliyorsa
• 3-5 dakika süresince belli bir pozisyonda oturabiliyor ya da durabiliyorsa
• Pantolonunu, kilotonu indirip kaldırabiliyorsa
• Islak bezle dolaşmaktan rahatsız oluyorsa
• Tuvalete gitmesi gerektiğini haber veriyorsa
• Tuvaleti kullanmak istiyor ve korkmuyorsa
• Aldığınız mama sandalyesi ya da oturağı ilginç buluyor, ona oturmak istiyorsa
• Kısa ve öz talimatları anlayabiliyorsa ki bu talimatları şu oyunlarla kontrol edebilirsiniz. Örneğin ona koş, dur dediğinizde duruyor, ya da; daha ilerisini, dur, çömel ve otur gibi emirleri anlayabiliyor ve yerine getirebiliyorsa, yine koş, ellerimi çırptığımda dön ve bana koş gibi; komutlara uygun davranışlar gösterebiliyorsa;

Doğru zaman gelmiş demektir.Tuvalet eğitimine başlayabilirsiniz.

       Tuvalet eğitimi konusunda pratik öneriler;

• Öncelikle çocuğunuza zaman kavramını öğretmelisiniz. Hemen, birazdan, daha sonra gibi kavramları yerli yerinde kullanmalısınız. Örneğin birazdan yemek yiyeceğiz; Hemen televizyonu kapat; Şimdi tuvalete gitmelisin gibi zaman bildiren uyaranlarla onu kontrol etmelisiniz.
• Çocuğunuzla çiş ve kaka kavramları hakkında konuşun. Neden bezlendiğini, niçin bezi çıkartıp tuvalete oturması gerektiğini anlatın. Çiş ve kakanın aldığı su ve besinlerden oluşan artıklar olduğunu, onlara artık vücudunun gereksinimi olmadığını, bunların vücuttan atılması gerektiğini anlatın.
• 1 yaşından sonra tuvalete gidişlerinizde çocuğu yanınızda götürün. Sifonu birlikte çekin.
• Çocuğunuz çiş ve kakasını yaptığında onun daha sonra nereye gittiğini anlatın. Lazımlığını birlikte tuvalete dökün,sifonu birlikte çekerken güle güle diye el sallayın.
• Erkek çocuklar babalarını, kız çocuklar annelerini tuvalette izlemeli. Erkek çocukların babalarını taklit etmesi daha kolaydır. Kız çocukları annelerini taklidi daha zor olabilir ancak yine de denemelisiniz.
• Kardeşini ya da komşu çocuğunu örnek olarak gösterebilirsiniz. Tuvaletini yaparken onları izlemesini sağlayabilirsiniz.
• Çocuğunuza kendi iç çamaşırını kullanması için yeterince büyüdüğünü belirtin. İlgisini çekecek iç çamaşırlarını birlikte alın. Pantolonunu, kilotonu indirip kaldırmasını öğretin.
• Tuvalet eğitimi döneminde çocuğunuza bol, kolay giydirilip çıkartılabilen rahat giysiler giydirin.
• Oyun alanına oturak koyun ve onun kendine ait çiş ve dışkılama yeri olduğunu ona anlatın.
• Çocuğunuzun hangi zamanlarda tuvaletini yaptığını gözlemleyin. Bu saatlerde bezini çıkartın, tuvalete götürün ya da lazımlığa oturtun. Sizde yanına oturun.Birlikte şarkı söyleyin,masal anlatın,kitap okuyun.5–7 dakika oturmasına izin verin.Daha sonra kaldırın.Bu zamanı oyun zamanı gibi kullanmasına izin vermeyin.
• Tuvalet ve oturağın aynı görevi gördüğünü, büyüklerin tuvaleti çocukların oturağı kullandıklarını anlatın.
• Tuvalet üzerine adaptör kullanıyorsanız ayaklarının havada kalmaması için ayak altına bir sehpa koyun.
• Oturağı çocuğunuzla birlikte seçin. Yerde duran ya da tuvaletin üzerine;klozete monte edilebilen adaptörler çocuğunuzun isteğine göre tercih edilebilir.
• Tuvalet eğitimi konusunda renkli resimli kitaplardan da   yararlanabilirsiniz.
• Oturağı doğru kullandığında öncelikle onu sözel olarak ödüllendirmelisiniz. AFERİN, TEŞEKKÜREDERİM, SEN ARTIK BÜYÜDÜN gibi sözler çocukların çok hoşuna gider. Sokağa çıkarmak, parka götürmek de bir ödül olabilir. Renkli şekilli yapıştırmaları, maddi değeri yüksek olmayan basit oyuncakları da çocuğunuza ödül olarak sunulabilirsiniz.
• Tuvalet eğitimine başladıktan sonra bezini tekrar takmamaya çalışın. Bunun için tuvalet eğitimine çocuğunuz ve siz hazır olduğunuzda başlayın. Hastalık ve seyahat gibi durumlarda tuvalet eğitimine başlamayı erteleyin. Tuvalet eğitiminin ilk zamanlarında çocuğunuzu bulunduğu ortamlardan farklı ortamlara sokmamaya özen gösterin. Örneğin; Anneanneye, babaanneye, komşuya gitmeyi bir süre erteleyebilirsiniz.
• Bir gün oturağı çiş ve kakası ile başına geçirirse olayı gülümseyerek karşılayın.
• Çocuğunuz tuvalet alışkanlığı kazandıktan sonra ara sıra kaçırmalar olabilir. Bu genelde oyuna daldığında, sizinle inatlaştığında, istediği bir şey olmayınca, sizin ilginizi çekmek ya da sizi cezalandırmak istediğinde olabilir.Bunu doğal karşılayın ve büyütmeyin.
• Bazen de yeni bir kardeş gelişi,anne baba ayrılığı gibi çocuğu ileri derece etkileyen olaylarda ya da hiçbir görünen neden olmaksızın geri dönüşler olabilir. Böyle durumlarda çocuğunuza kızmayın ona baskı yapmayın, cezalandırmaya kalkmayın. Belki de tuvalet eğitimini bir süre için unutmak daha yararlı olabilir.
• Eğer çocuğunuz; tuvalete gitmesinin sizin için çok önemli olduğunu hissederse bunu istediklerini yaptırmak için koz olarak kullanabilir, ona bunu hissettirmeyiniz.
• Tuvalet eğitimine gündüz ve gece bezsiz olacak şekilde birlikte başlamalısınız. Gündüz bezsiz gece bezli olmak çocuğunuzda kafa karışıklığına neden olabilir.
• Çocuğunuzu yatmadan önce mutlaka tuvalete tutmalısınız. Yatağının hemen yanına bir lazımlık koyun ve gece uyandığında onu lazımlığa oturtun 5-7 dakika lazımlıkta oturmasını sağlayın.
• Gece kazalara karşı hazırlıklı olun. Bir süre çarşafın üstüne ve altına marketlerde yatak koruyucu örtü olarak satılan hazır örtülerden serebilirsiniz.
• Gece uyandığınızda çişini yapmışsa değiştirebilirsiniz. Uyanamadınız ve çocuğunuz çişli kaldıysa da endişelenmeyin. Tüm gece çişli kalsa bile çocuğunuzda önemli bir sağlık sorunu gelişmez.
• Yatmadan önce aşırı sıvı tüketmesine izin vermeyiniz. Örneğin çocuk saat 22.00 de yatıyorsa saat 19.00-20.00 dolaylarında yemek işi bitirilmeli, sıvı alımı kesilmelidir.
• Eğer çocuğunuz Gece kontrolünü tam olarak sağlamamışsa başlangıçta geceleri 2–3 saat ara ile tuvalete götürebilirsiniz. Çocuğunuzun kas kontrolünü kazanması için gece uyanık ve tam olarak bilincinin açık bir şekilde tuvalete oturması gerekir.
• Çocuğunuz tuvalet eğitimi konusunda direnç gösteriyorsa, korku duyuyorsa bir süre eğitime ara vermelisiniz. Eğitimi zamana yayınız ve acele etmeyiniz.
• Tuvalet eğitimi doğal gelişim sürecinin bir parçasıdır. Sizin göreviniz sorumluluğu tam olarak üstlenmek değil,onu gözlemek ve zamanı geldiğinde ona destek olup yüreklendirmektir.
• Çocuğunuz tuvaletini yaptığında çişi veya dışkısı için “kötü,ay ne pis,kötü kokuyor” gibi olumsuz sözle söylemeyiniz.
• Tuvalet eğitimini erken tamamlaması ya da eğitimdeki gecikmeyi asla zekasıyla karşılaştırmayınız.

   Sözün özü; Çocukların büyük kısmı tuvalet alışkanlığını 18-36 ay dolaylarında kazanır. Ara sıra gündüzleri 4 yaşına kadar, geceleri 5 yaşına kadar kazalar olabilir. Doğal karşılayınız. 5 yaşından sonra gece işemeleri devam ediyorsa doktorunuza danışınız.

Tuvalet eğitimi konusunda başarıya ulaşmak için sabırlı, tutarlı ve kararlı olmalısınız.

BOL SABIRLAR

Dr. Yılmaz BAY