“Oynamayan tay at olmaz”

Sonu gelmez sorulara hazırlıklı olun. Ne, nerede, kim, niçin… gibi soruların ardı arkası gelmez. 50 kelime bilir ve daha fazlasını anlayabilir.2–3 sözcüğü bir araya getirerek basit cümleler kurar. Oyun oynarken kendi kendine konuşur ancak konuştuklarının bazıları anlaşılmaz. Oyuncak bebeği ile konuşur ve onu besler.6–8 küpten kuleler yapabilir. Üç tekerlekli bisiklete binebilir. Merdivenleri yukarı aşağı çıkıp ,inebilir. Kalemi büyüklere benzer şekilde tutup ileri,geri karalamalar yapar, daire ve enine çizgiler çizebilir. Bir resimdeki 2–4 nesneyi tanıyarak gösterir. Rahatça koşar, topa tekme vurabilir. Kitap yapraklarını teker teker çevirebilir. Ben, sen ve biz’in anlamını bilir ve kullanır. Burun, ağız, yüz gibi bölümleri tanır ve gösterir. Başkalarında da bu organları gösterir. Elbisesini çıkarabilir. Üstüne dökmeden kaşıkla yemek yiyebilir. Bardağı alır suyunu içer ve tekrar yerine koyabilir. Tuvaletini söyleyebilir. Masal dinlemekten hoşlanır. Sembolik oyunlar oynar. Örneğin; bir sopayı araba yaparak üzerine binip dolaşabilir.

            OYUNCAK SEÇİMİ:

            El – göz uyumunu sağlamak ve yaratıcılığı arttırmak için sulu boyalar ve biçimlendirme hamurlarından yararlanabiliriz. Rol yapmaya alıştırmak ve dil gelişimi sağlamak için kuklalar ve oyuncak bebekler idealdir. Değişik renk ve biçimdeki yap-boz bulmacalar çocuklarda renk ve boyuttaki ayrıntı kavramını geliştirir. İnşaat blokları ve setleri yaratıcılığı ve ustalığı geliştirir. Oyuncak bir piyano, davul, zil ya da trampet gibi aletler çocukların müziğe karşı ilgisini arttırır, dinleme becerisi ve ritim duygusunu geliştirir. Bol resimli az sözcüklü öyküler, hayvan masalları içeren kitaplar çocuğun dil becerisini geliştirmesi yanında anne-baba ve çocuk etkileşimi için çok uygun bir ortam yaratır.  

           HANGİ OYUNLARI OYNAYABİLİRSİNİZ: Yeni oyunlar denemesi için onu cesaretlendirin, girişimciliğini destekleyin. Sık sık arkadaş ortamına sokun ancak onlarla oynaması için baskı yapmayın. Çeşitli CD ve kasetlerle müziğe ilgisini arttırın. Renkli kalem, kâğıt ve boyalarla resim yapması için destekleyin. Resimli kitaptaki resimleri birlikte inceleyin, eşya ve hayvanları tanımasını isteyin. Çeşitli oyuncaklarla yaratıcı oyunlar oynaması için ortam hazırlayın Öncelikle mutfakta,ev işlerinde size yardım etsin. Fasulyeyi ,bezelyeyi birlikte ayıklayın. Bulaşık makinesini birlikte boşaltın. Sehpaları birlikte silin. Gerçek hayata karışmaktan büyük zevk aldığını göreceksiniz. Kuklalar bu dönemde çocuğunuzun duygu dünyasını renklendirecektir.Kendi yapacağınız kulalarla ona vermek istediğiniz tüm mesajları eğlenceli bir şekilde sunabilirsiniz.Bir kağıda daire,kare,üçgen gibi şekiller çizerek içini birlikte boyarken şekiller ve renkler konusunda onu bilinçlendirebilirsiniz. Kurdele,bağcık,iplik gibi nesneleri boncuk,makarna ve büyük düğmelerden geçirmesini isteyin.El kontrolü ve bilek hareketlerinin gelişmesine yardımcı olur.Keşfetme duygusunu geliştirmek için bir sepete evde elinize geçen ne varsa doldurun.Sonra birlikte sepetten çıkarırken eşyaların ismini ve ne işe yaradığını basitçe anlatın ve ondan da tekrar etmesini isteyin.Tencere,şişe,kavanoz gibi kapları açıp kapamak merek ve araştırma duygusunu geliştirir.Fermuar,cırtcırt,düğme gibi nesneleri açmak,kapamak ince motor ve kas gelişimini destekler.Yine birlikte kuracağınız oyun evleri keşif duygusunu ve hayal gücünü artırır.

DEĞİŞİK TATLAR

MEYVE LOLİPOPLARI: Muz,Şeftali,Elma,Armut,Kayısı,Kiraz,Erik,Çilek,Karpuz,Kavun gibi meyvelerle tek tek ya da birlikte hazırlanabilir.Meyveleri soyup kabuklarını çıkartın.Kıvamlı bir karışım elde etmek için robottan geçirin ya da çatalla iyice ezin. Sonra süt ilave edip bir kez daha robottan geçirin . Dondurma ya da buz kaplarının içine koyup buzlukta 1 gün beklettikten sonra çıkartıp çocuğunuza sunabilirsiniz.

MEYVELİ PANKEK: Muz,Şeftali,Elma,Armut,Kayısı,Kiraz,Erik,Çilek,Karpuz,Kavun gibi meyvelerle tek tek ya da birlikte hazırlanabilir.1 yumurta, 1 su bardağı süt, 2 yemek kaşığı şeker, 2 yemek kaşığı zeytinyağını bir kapta iyice karıştırın.Üzerine 1 paket kabartma tozu ve 1 paket vanilya ekleyin.Meyveleri çatalla iyice ezdikten sonra karışıma ilave edin. Bir kez daha çırpın.yanmaz bir tavayı iyice ısıttıktan sonra bu karışımı tavaya dökün. Her bir yüzünü   3-5 dakika pişirdikten sonra üzerine bal, pekmez, reçel ya da marmelat ekleyerek çocuğunuza sunabilirsiniz.

KREP: 1 çay bardağı süt,1 çay bardağı un ve1 yumurtayı bir kap içinde iyice çırpın.Hafif yağlanmış tavaya yavaşça dökün. Kısık ateşte 5-7 dakika pişirin.Daha sonra içine rendelenmiş kaşar ya da dil peyniri koyun. Üzerine bal,pekmez,reçel ya da marmelat ekleyerek çocuğunuza sunabilirsiniz.

FIRINDA SEBZELİ ET SOTE:Kuzu,dana, hindi ya da tavuk etiyle yapılabilir.Etleri kuşbaşı şeklinde ince ince doğrayın üzerine soğan, sarımsak,domates,biber ekleyerek kısık ateşte 20dakika pişirin . İneceğine yakın üzerine zeytinyağı ekleyip çocuğunuza sunabilirsiniz.

FIRINDA PARMAK BALIK; Hamsi, sardalye, lüfer, mezgit, levrek, çipura gibi balıklarla yapılabilir.200 gr taze balığı parmak büyüklüğünde parçalara ayırın.1/2 su bardağı sütü hazırlayın. 1/2 çay bardağı unu bir tabağa koyun. ,bir miktar ekmek kırıntısını 1çorba kaşığı eritilmiş tere yağı ile karıştırın. Balık parçalarını önce süte sonra una sonra tekrar süte batırın en son tereyağlı ekemek kırıntısına bulayıp bir fırın tepsisine dizin. 200 derece ısıtılmış fırında 20 dakika pişirdikten sonra çocuğunuza sunabilirsiniz.

PİZZA: Çocukların en çok sevdiği yiyecekler arasında yer alır. Evde kendiniz küçük pizzalar hazırlayarak da çocuğunuzu sağlıklı besleyebilirsiniz. İşte basit bir örnek ;

         Domatesli peynirli pizza: İnce bir dilim ekmeğin üzerine biraz tereyağı sürün. Rendelenmiş beyaz peynirleri ekmeğin üzerine serpiştirin. Soyup çekirdeklerini çıkarttığınız domatesleri bu karışımın üzerine ekleyin ve 200 derecede ısıtılmış fırında 5 dakika pişirdikten sonra çocuğunuza sunabilirsiniz.

Böyle bir pizzaya ufak parçalara bölünmüş dana eti,kuzu eti,tavuk eti, hindi eti ekleyerek etli pizzalar ya da mantar ve çeşitli sebzeler ekleyerek karışık pizza çeşitleri elde edebilirsiniz. Dışarıda hazırlanan pizzalardan çok daha sağlıklıdır.

TOST- SANDVİC: Evde kendiniz besin değeri yüksek sandviçler hazırlayabilirsiniz. Sandviçleri günlük kullandığımız ekmekle hazırlayabildiğiniz gibi simit, pide, lavaş ekmeği ve tost ekmeği ile de hazırlayabilirsiniz. Bu çeşit ekmekleri ikiye bölüp içine beyaz peynir, kaşar peyniri, dil peyniri, domates, salatalık, marul, çekirdekleri çıkartılmış zeytin, yumurta koyarak sebzeli sandviçler hazırlayabildiğiniz gibi kuzu eti, piliç eti, hindi eti, koyarak etli sandviçler;sardalye,hamsi, lüfer, mezgit, levrek, çipura ton balığı, somon balığı gibi balıklarla balıklı sandviçler de hazırlayabilirsiniz.

SALAM-SOSİS; Önermiyorum.Sığır, koyun veya kümes hayvanlarının etlerine işlenmiş yağlar, nişasta, patates gibi çeşitli katkı maddeleri karıştırılarak hazırlanan bu çeşit şarküteri ürünlerinin çocuk beslenmesinde yeri yoktur. İçlerindeki et miktarı son derece azdır ayrıca katkı maddeleri de çocuklar için uygun değildir.Çocuğunuza yedirmeyiniz.

SUCUK:Evde kendinizin hazırladığı ya da temizliğinden emin olduğunuz yerlerde hazırlanmış fazla acılı olmayan sucuklardan çok sık olmamak kaydıyla çocuğunuza yedirebilirsiniz.

ÇÖP GIDALAR: Kolalar, gazozlar, hazır meyve suları, hazır meyveli sütler, hazır meyveli yoğurtlar, her türlü ticari içecekler, her türlü cipsler, her türlü hazır kekler, her türlü renkli şekerli sakızlar, boyalı şekerler, gofretler, çocuklar için hazırlanmayan arası şekerlemeli bisküviler; çocuk beslenmesinde yeri olmayan gıdalardır. Çöp besinler olarak da adlandırılan bu besinlerden çocuğunuzu mümkün olduğunca uzak tutunuz. Afiyet olsun!

                                                                                 OYUN VE ÇOCUK

     Oyun: Sonucu düşünülmeden, eğlenmek amacıyla yapılan davranış ve hareketledir. Çocuğun fiziksel, zihinsel, dil ve sosyal kapasitesinin gelişmesini sağlayan en önemli uğraşısıdır. Büyükler için iş ne ise çocuklar için oyun aynıdır. Oyun çocuğun işidir. Oyunla çocuk toplum içerisindeki sosyal yönünü geliştirir ve kendini diğer bireylerden ayıran özellikleri fark eder. Çocuk kendini oyunla anlatır. Çocuğun duyguları oyunla keskinleşir. Yetenekleri, becerisi artar. Kurallara uymayı, sorumluluk almayı, iş birliğini, insanlara saygılı olmayı oyunla öğrenir. Duyduklarını, gördüklerini oyunla sınayıp dener, öğrendiklerini pekiştirir. Girişimci olmayı, tehlikeyi göze almayı, karar vermeyi, problem çözmeyi oyunla öğrenir. Kendisine olan güveninin oyunla geliştirir. Duygusal ve sosyal ihtiyaçlarını oyunla karşılar. Oyunla kendi kendine yetmeyi öğrenir.     .

Çocukların zekâ gelişiminin % 50’si ilk 4 yaş içinde, % 30’u 4- 8 yaş arasında, % 20’si de 8- 18 yaş arasında tamamlanır. Bu nedenle ilk 4 yaşta eğitici oyunlar çok önemlidir. Bu oyunlar bedeni ve zekâyı geliştirdiği gibi onun üzerinde neşe ve mutlulukta yaratır. İyi davranışlar kazandırır, arkadaşlık ilişkilerini güçlendirir, çevreye saygılı olmayı öğretir. Hikâye ve masallar hayal gücünü güçlendirir. Çevresiyle paylaşmayı, yardımlaşmayı ve kurallara uymayı öğretir.

Oyun; çocuğun özgürlüğüdür. O dünyaya kendisi egemendir. Kuralları kendisi koyar kendisi bozar ancak yaşıtlarıyla bu egemenliği paylaşır. Büyüklerin o dünyaya girmesine izin vermez

Oyun; çocukları hayata hazırlar. Yaşıtlarıyla oynadığı evcilik, hırsız-polis, doktorculuk gibi toplu oyunlarda anne-baba, polis, doktor rolünü üstlenen çocuklar yarının başarılı büyükleri olacaklardır.

Oyun; çocukların ortak dilidir ve en doğal anlaşma ortamıdır. Hiç tanışmayan çocuklar bir araya geldiklerinde daha birbirlerinin isimlerini bile öğrenmeden oyunun dili ile anlaşıp mükemmel bir arkadaşlık kurabilirler. Oyun onları birbirlerine kaynaştırır.

Oyun; çocuğun en güçlü ve en doğal duygularından biri olan saldırganlık duygusunun da boşaltılmasına yardımcı olur. Polis olup hırsızı yakalayan, doktor olup hastasını iyileştiren, oyuncak arabasını yarıştırırken arkadaşını geride bırakan ya da savaş oyununda düşmanları mağlup eden komutanı oynayan çocuk ne kadar da mutludur.

Oyun; çocukların eğitim, bilgi ve becerilerini sınadığı en doğal deneme ortamıdır. Çevresinden, ailesinden aldıklarını oyunda dener. Olumlu özelliklerini pekiştirir, olumsuzları değiştirir. Sınırlarını ancak arkadaşlarıyla oynarken oyunda öğrenir

Oyun; çocuklar için en iyi öğretim aracıdır çünkü çocuklar oyun esnasında ileri derecede öğrenmeye yatkındırlar. Zor konular ve soyut kavramlar oyun esnasında daha kolay öğrenilir.

Oyun aynı zamanda bir tedavi yöntemidir. İçine kapanık, yaşıtlarıyla ilişki kurmakta zorluk çeken çocuklar ya da öğrenme bozukluğu-hiperaktivite gibi hastalığı olan çocuklar oyunla normal bireylere dönüştürülebilir.

Oyun; çocukları fazla kilodan ve obezite den korumaktadır. Oynayan çocuk gereksinimi kadar yemekte ve aldığı enerjinin fazlasını da oyunla harcadığı için hiçbir zaman fazla kilolu olmaz.

SÖZÜN ÖZÜ: Erişkin ruh sağlığı sevmek ve çalışmaksa; çocuk ruh sağlığı sevilmek ve oynamaktır.

Dr. Yılmaz BAY

Çocuk Sağlığı ve hastalıkları Uzmanı

Sağlıklı ve mutlu bir yaşam dileğiyle